Op 14 maart 2024 markeerden 25 organisaties de start van hun samenwerking rondom waterzuinig bouwen. Tijdens een bestuurlijk overleg in Hotel Haarhuis in Arnhem bespraken ze de opgave die er ligt om drinkwater te besparen en hoe waterbesparing in woonwijken daaraan kan bijdragen. Deze unieke samenwerking wordt geïnspireerd door proefprojecten, waarin op vrijwillige basis al wordt geëxperimenteerd met waterbesparing of waar geëxperimenteerd gaat worden met hergebruik van drinkwater of het gebruik van bijvoorbeeld opgevangen regenwater. Een van de eerste proefprojecten: Kernhem-Noord in de gemeente Ede.
Niets doen is geen optie
“Je ziet het op het nieuws: als we niets doen, hebben we al op korte termijn grote problemen”, vertelt wethouder Arnold Versteeg van gemeente Ede. Hij houdt zich onder andere bezig met klimaat, beheer openbare ruimte, milieu, bodem en afval. “Nu al kunnen nieuwe woningen soms geen drinkwater krijgen. Daar moeten en kunnen we wat aan doen.”
Regenwater gebruiken in nieuwe woningen
In Kernhem-Noord komen ongeveer 2.500 woningen. “Als je een nieuwe wijk ontwerpt, biedt dat een mooie kans om te bedenken hoe we zo goed mogelijk kunnen omgaan met water.” De kennis van partners aan de bouwtafel helpt daarbij. Een manier is om na te denken over waarvoor regenwater kan worden gebruikt. Bijvoorbeeld voor het doorspoelen van het toilet of voor het sproeien van de tuin. Dat vraagt bij het ontwerp van zo’n woning om de juiste keuzes en afwegingen voor het riolerings- en (drink)watersysteem. Juist door daar vroegtijdig over na te denken en naar te handelen, is er minder kraanwater nodig. “In Nederland groeven we lange tijd veel sloten om regenwater zo snel mogelijk af te voeren. Nu willen we het juist vasthouden en hergebruiken. Bij een nieuwe wijk is het makkelijker en goedkoper om drinkwater en regenwater te scheiden, dan bij bestaande woningen. Daarom is daar de meeste winst te behalen.”
Water vasthouden tegen droogte en verspilling
Regenwater opvangen heeft meer voordelen. Gemeente Ede ligt tegen een helling. “Als het echt hard regent, wordt Ederveen een beetje het afvoerputje van de gemeente. Als we water vasthouden, kunnen we wat overblijft meer gespreid weg laten lopen. Omdat we regenwater niet in het riool laten verdwijnen, stroomt er minder water naar Ederveen. En water dat in de bodem zakt, gaat droogte tegen.” Daarom komen in de nieuwe wijk wadi’s: groene greppels die regenwater opvangen, waarna het in de grond zakt. Ook kijken ze of ze onder- of bovengronds water kunnen opslaan.
Bedrijven en overheid zijn beide nodig
Om zo’n waterzuinige wijk zo slim mogelijk te bouwen, zijn verschillende partijen nodig. Meerdere Gelderse gemeenten, provincie Gelderland, waterschappen, Vitens en bouwbedrijven werken samen. Onder de naam ‘bouwtafel waterzuinige wijken’ kijken ze hoe ze dit probleem kunnen aanpakken. “Ik vind het mooi dat ook bedrijven daar tijd en energie in steken. Het probleem speelt niet alleen in de gemeente Ede en we hebben allemaal eigen kennis, dus het is fijn dat overheid en bedrijven dat samen doen.”
Denken, doen en vertellen
Aan de bouwtafel doen ze 3 dingen: denken, doen en vertellen. Ze onderzoeken wat er allemaal mogelijk is en gebruiken dat in de regio. Denk aan hoe je zo’n wijk technisch bouwt; er moet bijvoorbeeld niet ineens regenwater uit de kraan komen. En waar je bouwt en hoe je water opvangt. Die aanpak werkt straks ook op andere plekken. Daarom laten ze zien wat er kan en waar ze mee bezig zijn. Ze hopen dat waterzuinige woningen bouwen snel de standaard wordt in Nederland. “Kom gerust langs”, nodigt Versteeg uit. “We vertellen graag meer.”
Zuinig omgaan met drinkwater
De partners aan de bouwtafel willen inwoners er bewust van maken dat drinkwater een schaars goed is, waar je zuinig mee moet omgaan. En dat het helpt om regenwater op te vangen. “Drinkwater is een basisbehoefte. Dat moet betaalbaar blijven. Maar moet je bijvoorbeeld een zwembad meteen opnieuw vullen als het water groen wordt, of kan er ook chloor in om het schoon te maken? We moeten beter nadenken over wat we met ons drinkwater doen. Ik kan me goed voorstellen dat inwoners denken: wat gaan ze nou weer voor nieuws doen, en waar moeten we nou weer op letten? Maar iedereen heeft er baat bij als er genoeg drinkwater is.” De overheid helpt inwoners water te besparen. Inwoners van de gemeente Ede kunnen bijvoorbeeld subsidie krijgen voor een regenton of het afkoppelen van regenwater van het riool.
Oplossingen zorgen voor meer moois
Het is soms ingewikkeld, geeft Versteeg toe. “Er is heel veel vraag naar woningen en grotere bedrijventerreinen. We willen onze natuur behouden, duurzame energie gebruiken, plekken hebben om te sporten en ontspannen. Daar is allemaal ruimte voor nodig. Dus we moeten heel goed nadenken wat waar kan, en wat we kunnen combineren. Daarom zien we alles als een geheel. Het mooie is dat een oplossing voor het een ook helpt om andere wensen te vervullen. Neem zo’n wadi. Dat wordt een plek waar planten en dieren kunnen leven. En waar omwonenden kunnen ontspannen in de buitenlucht. Je ziet er mensen vissen en kinderen buitenspelen. Het is geen storende factor; er ontstaat juist iets moois.”
