De successen van de Gelderse centrumaanpak

De subsidieregeling SteenGoed Benutten (SGB) is een instrument dat provincie Gelderland aan gemeenten aanbiedt om centrumgebieden toekomstbestendig te maken. 6 uiteenlopende voorbeelden uit de provincie illustreren de resultaten van deze succesvolle aanpak in de afgelopen jaren.

SteenGoed benutten: een succes voor het centrum

Provincie Gelderland heeft met de subsidieregeling SteenGoed Benutten een instrument dat onder meer als doel heeft de opgaven in centrumgebieden aan te pakken. Het winkelaanbod krimpt, met deels ook hardnekkige leegstand als gevolg. De functiemix van centra verandert ook: van pure winkelgebieden naar een mix van wonen, werken, cultuur, horeca en ontmoeten. Uiteenlopende Gelderse gemeenten hebben in de afgelopen jaren een subsidie aangevraagd bij SGB. De regeling helpt bij het professionaliseren van het overleg tussen gemeente, winkeliers en vastgoedeigenaren, het op orde brengen en uitvoeren van beleid en de aanpak van zwakke plekken in het centrum, bijvoorbeeld plekken met langdurige leegstand.


Op verzoek van provincie Gelderland keken Robin van Lieshout (BRO) en Thijs Lenderink (Ipsos I&O) naar de effectiviteit van de subsidieregeling o.a. aan de hand van een aantal voorbeelden. Daarvoor is eind 2024 over de inzet vanuit SGB gesproken met betrokkenen bij 6 Gelderse centrumgebieden. In dit artikel gaan ze in op de resultaten. Voorafgaand schetsen ze kort de beleidscontext van SGB en tonen ze de aanbod- en leegstandsontwikkeling in Gelderland. 
 

 

Gelderland investeert in alle fasen van de beleidscyclus

Voor een duurzaam succesvol centrumgebied zijn alle elementen uit de beleidscyclus van belang (zie Figuur 1). Van visie, naar (meetbare) doelen, een actieplan met acties en monitoring op doelbereiking. Zowel praktisch (monitoren, uitvoering en organisatie & financiëring) als juridisch (programma, plan ontwikkeling en omgevingsplan & vergunning). Provincie Gelderland ondersteunt centrumgebieden in meerdere stappen van de cyclus en zet daar SGB voor in. Voor effectmeting en monitoring ondersteunt de provincie daarnaast het 4-jaarlijkse koopstromenonderzoek Oost-Nederland

Steengoed benutten - Centrumgebieden - afbeelding 1.jpg
Figuur 1: Een schematische weergaven van de uitvoeringscyclus. Klik op de afbeelding voor volledig formaat.

Aanbod –en leegstandsontwikkeling Gelderland 

De leegstand in alle Gelderse gemeenten samen daalde tussen 2019 en 2022 iets sneller dan elders in Nederland (zie Figuur 2), ondanks de krimp van met name het recreatieve winkelaanbod (mode, schoenen etc.). In Gelderland is mede dankzij SGB veel aandacht voor transformatie van leegstaande winkelpanden naar bijvoorbeeld wonen. In diverse centra zijn hier ook al concrete resultaten geboekt, al dan niet met hulp van een transformatiemanager (die deels betaald is met de provinciale subsidie, zie hierna). Het aantal horecazaken in Gelderland stijgt nog steeds, terwijl dit landelijk iets daalt. Dat komt o.a. doordat Gelderland bovengemiddeld veel toerisme aantrekt. Horeca kan, in tegenstelling tot detailhandel, beter functioneren op lokaal niveau. Ook in veel middelgrote en kleinere centrumgebieden is het aandeel horeca dan ook groter dan op basis van de omvang van het centrum zou worden verwacht. 

Steengoed benutten - Centrumgebieden - afbeelding 2.png

Figuur 2: In de tabel zie je de ontwikkeling winkelaanbod en winkelleegstand en horeca-aanbod tussen 2013-2024 - Nederland en Gelderland. Klik op de afbeelding voor volledig formaat.
Bron Locatus, bewerking BRO. Basisjaar is 2013. Bij winkels gaat het om winkelvloeroppervlak (de voor de consument toegankelijke ruimte). Bij horeca om het aantal horecapanden.
 

Nieuwe kansen

Door de inzet van SteenGoed Benutten, zowel in het proces als ook in de uitvoering, neemt leegstand in Gelderse centra af. Hierdoor ontstaan nieuwe kansen voor het realiseren van toekomstbestendige, leefbare centrumgebieden met een mix aan functies zoals wonen, werken, winkelen en klimaatadaptatie.

Dirk Vreugdenhil

Provincie Gelderland, gedeputeerde (o.a. Leefbaarheid, Wonen, Ruimtelijke ordening en SteenGoed Benutten)

 

SteenGoed Benutten: flexibiliteit en maatwerk

In veel centrumgebieden zijn vergelijkbare opgaven ten aanzien van de hardware en software. Met de hardware bedoelen we de visievorming, functiemix, de leegstand, de inzet op een compact centrum, vergroening, etc. De software is vooral het ‘onzichtbare’ dat nodig is om de hardware te veranderen. De samenwerking tussen ondernemers, vastgoedeigenaren, de gemeente en andere belanghebbenden in de centra is daarin het belangrijkste. SGB is in veel centra ingezet om de software op orde te brengen, om vervolgens ook de hardware te kunnen veranderen. 

Denk aan het faciliteren van samenwerking, het professionaliseren van de samenwerkingsvorm, het opstarten van een BIZ-traject, het inhuren van een centrummanager en/of transformatiemanager. De kracht van SGB is het uitgangspunt van maatwerk, omdat niet overal dezelfde aanpak en instrumenten geschikt zijn. 

In goed overleg tussen de gemeente, het centrum en de provincie kijken wat écht nodig is. In het ene centrum is dat een bijdrage om de samenwerking te verbeteren of een transformatiemanager in te huren. In een ander centrum is dat het opstellen van een gezamenlijke visie of een bijdrage in de onrendabele top die mede ten goede komt aan de vergroening en leefbaarheid van de openbare ruimte. De pro-actieve, meedenkende en laagdrempelige houding van provincie Gelderland bij SGB waarderen de centra die we spraken zeer.

 

Multipliereffect helpt

Het is vanuit het perspectief van Gelderland wenselijk dat een initieel en tijdelijk subsidiebedrag zich uiteindelijk terugverdient én leidt tot een multipliereffect. De ingelegde euro van de provincie mag ook renderen als het even kan. 

Uit de gevoerde gesprekken blijkt een duidelijk multipliereffect. De provinciale subsidie was altijd cofinanciering. Dit betekent dat de gemeente ook geld heeft ingezet, op basis van 50/50-verdeling. Het multipliereffect is vooral zichtbaar in de samenwerking. Het kost tijd, geld en energie om ondernemers en vastgoedeigenaren te bewegen en zelf ‘eigenaar’ te maken van een visie op het centrum én de uitvoering hiervan. Als dit eenmaal gelukt is, is de kans groot dat een professionele centrumorganisatie ontstaat met een duidelijke betrokkenheid vanuit alle bloedgroepen (ondernemers, vastgoed, gemeente, etc.). In dat verband kan iedereen ook gelijkwaardig investeren én meedoen. 

Portret Helga Witjes

Gelijkwaardige samenwerking

Tijd en energie steken in het opzetten van een professionele organisatie met behulp van SteenGoed Benutten werpt zijn vruchten af! Gelijkwaardige samenwerking tussen ondernemers, gemeenten en vastgoedeigenaren vormt de basis voor toekomstige investeringen in centrumgebieden!

Helga Witjes

Provincie Gelderland, gedeputeerde (o.a. Economie en innovatie, Onderwijs & arbeidsmarkt)

 

Best practices Gelderland: de inzet van ‘software'

In Figuur 3 (bron Provincie Gelderland SGB) staan 6 centrumgebieden waar SGB onder andere is ingezet, met ieder een eigen verhaal en resultaten: Borculo, Doetinchem, Zevenaar, Arnhem, Ede en Nunspeet. Lees de verhalen en resultaten per centrumgebied hieronder. 

Verhalen en resultaten per centrumgebied:

Meer informatie

SGB blijft deze coalitieperiode doorgaan met haar aanpak in centrumgebieden. Wilt u meer weten hierover kijkt u dan op onze webpagina en neem contact op.