In 2002 sloot de waterzuiveringsinstallatie in Neede. Sindsdien lag het terrein er verlaten bij en kon de natuur haar gang gaan. “De gebouwen staan zo’n 30 meter van een woonwijk, maar je kon ze helemaal niet meer zien. Zo overwoekerd was het”, vertelt Ger Borgers, bestuurslid van Stichting Natuurpark Kronenkamp. “Het was ook gevaarlijk. De installatie was niet ontmanteld en de hekken waren voor de jeugd geen obstakel.”
Unieke waterzuivering is bijzondere ontmoetingsplek
Bijna nergens in Nederland vind je nog een waterzuiveringsinstallatie van net na de Tweede Wereldoorlog. Reden voor vele enthousiaste vrijwilligers uit Neede om dit erfgoed te behouden en te delen met mensen en natuur. “Het gemeentelijk monument is een inspirerende plek.”
Needenaren beginnen
IVN Oost-Achterhoek laat jong en oud beleven hoe leuk, gezond en belangrijk de natuur is. De organisatie wilde graag zorgen voor groen in een woonwijk ter ere van haar 25-jarig bestaan. Ondernemers wilden meer aandacht op het dorp vestigen met Stichting Vleermuizendorp Neede. Ze zochten onder andere een nieuw onderkomen voor een collectie over vleermuizen. “Toen de 2 stichtingen elkaar vonden, was het meteen raak”, vertelt Ger. “De oude waterzuivering ligt tussen 2 woonwijken. Een prachtige plek voor ontmoeting en activiteiten.” Samen hadden ze kennis over restauratie, technisch tekenen, gebouwen en landschap. Ze gingen in gesprek met gemeente Berkelland. Die wilde de waterzuivering slopen, maar gaf de groep een jaar om met een plan te komen. Dat presenteerden ze eind 2016.
We konden goed met de gemeente overleggen en kregen het budget (subsidie) dat de gemeente had gereserveerd voor de sloop. Een mooie deal.
Ze nodigden meteen de buurt uit om hun plannen te delen en om hulp te vragen. “Dat leverde zo’n 80 vrijwilligers op”, vertelt Ger verwonderd. Enthousiast gingen ze aan de slag.
Provincie moedigt aan
“Bij een eerste subsidieaanvraag bij de provincie voldeden we niet aan de voorwaarden. Maar tot onze verrassing kregen we wel een aanmoedigingsprijs om een stichting op te richten. Vooral de aanmoediging was erg belangrijk. ”Met subsidie van provincie Gelderland voor een procesbegeleider lieten ze leerlingen van een basisschool uit de buurt plannen maken voor het park. Ook deed de nieuwe Stichting Natuurpark Kronenkamp een beroep op de subsidieregeling Functioneel Gebruik Erfgoed en vroeg met de gemeente SteenGoed Benutten-subsidie aan.
De provincie dacht goed met ons mee en legde uit waar we ons aan moesten houden bij de restauratie. Medewerkers die kwamen kijken, waren positief verrast dat we dit allemaal met vrijwilligers voor elkaar kregen.
Oogverblindende gebouwen in het groen
Het verwaarloosde park veranderde in een speel- en wandelpark. Ze bouwden een van de filters om tot ontmoetings-/bezoekerscentrum. Daar kunnen bezoekers onder andere de geschiedenis van Neede ervaren. Een ander gebouw is nu een tuinwerkplaats, voor schaften en gereedschap. “We wekken onze eigen energie op en hergebruiken zo veel mogelijk. Zo liggen puin en stenen uit de filters onder wegen die een aannemer elders aanlegde, en op paden die wij in het park maakten.” Een nagistingstank in de grond wordt nog een 360-gradentheater. 2 gebouwen laten ze in de huidige staat om de geschiedenis ervan, de invloed van verval en de kracht van de natuur te laten zien. “Een is een grote betonnen bak met water, waarin vuil naar de bodem zakte. Die staat nu vol bomen, een prachtig gezicht.” Om dit alles ook voor de toekomst te bewaren, werd het een gemeentelijk monument. Iedereen kan vrij wandelen en spelen in het park. Kinderen van een schoollocatie in de wijk krijgen er les en het groen verbindt natuur in de omgeving. Er zijn insectenhotels en in een nagistingstank is een winterverblijf voor vleermuizen. “Die rechte, oogverblindend witte betonnen gebouwen tussen het groen zijn prachtig. Het is een inspirerende plek”, vertelt Ger.
Ik bedoel, een ondergronds theater, wie bedenkt dat nou?
Ontmoeten en ontdekken
Een groep vrijwilligers beheert en onderhoudt het park. De andere groep organiseert activiteiten in bezoekers-/ontmoetingscentrum Het Filter. Zo ook Ans ’t Hooft. Ze liep mee met een rondleiding tijdens een open dag.
Het is een unieke plek. Die moet je bewaren en die kan veel betekenen voor Neede en daarbuiten. Daar wilde ik graag bij helpen.
Dat enthousiasme is niet minder geworden: ze raakt haast niet uitgepraat over alles wat de plek de mensen biedt. Gidsen leiden bezoekers rond. Schoolklassen zien met eigen ogen hoe een riool werkt en maken met een petfles, zand en grind hun eigen mini-waterzuivering. “Maar om te zorgen voor genoeg inkomsten om dit bijzondere erfgoed te behouden, moeten mensen terugkomen.” Dus organiseren Ans en de andere vrijwilligers allerlei activiteiten: handwerkmiddagen, muziekworkshops voor ouders en kinderen, een rummikubgroep, concerten door jong talent, tentoonstellingen. Ans en zo’n 30 andere vrijwilligers ontvangen de bezoekers, maken hen wegwijs, geven informatie, draaien bardiensten, maken schoon enzovoort. “We zijn met een leuke groep mensen die ook echt wat willen doen voor het dorp.” En zoals steeds klinkt weer haar vrolijke lach. Ans vertelt ook graag over de Dorpskamer, geleid door professionals. “In Neede zijn mensen met een beperking die zich alleen voelen. Ze kunnen meerdere dagdelen per week binnenlopen voor een gesprek of zich aanmelden om mee te eten. De Dorpskamer wordt druk bezocht. Het is een hele mooie ontmoetingsplek.”
Deze bijzondere plek beleven
Meer bezoekers voor deze bijzondere plek betekent inkomsten om Kronenkamp aantrekkelijk te houden én dat de plek Neede nog meer biedt, vertelt Paulien Voordouw. Met de andere leden van de Gemeenschapsraad Neede wil ze de leefbaarheid van het dorp verbeteren. “Het is een mooie groene plek. Die moet continu bruisen en vernieuwen. Er moet iets te beleven zijn, het hele jaar rond. Een poep- en piespad met grappige uitleg over de vroegere waterzuiveringsinstallatie of een trekpontje over de vijver zijn bijvoorbeeld hartstikke leuk voor kinderen. En stiekem ook voor volwassenen.” De Gemeenschapsraad deelde allerlei ideeën om te zorgen dat er het hele jaar activiteiten zijn om bezoekers te trekken. “Het is een goed startpunt voor wandel- en fietsroutes, waar je even wat kan drinken. Met kleine dingen maak je de plek aantrekkelijker en zorg je voor meer inkomsten. Zoals verplaatsbare wanden voor ruimte voor meer exposities van kunstenaars. Of verlichting waarvan je de kleur kunt veranderen, zodat het sfeervoller wordt en mensen een ruimte sneller huren. Betrek andere verenigingen en lokale ondernemers. Organiseer bijvoorbeeld filmvertoningen met de bibliotheek, optredens samen met podia uit de buurt of wat grotere evenementen als een streekmarkt of foodtruckfestival. Dan vormt Kronenkamp een verbinding met andere plekken in Neede en komen mensen ook naar die kant van het dorp. Daar profiteren meer locaties van.”
Vol verwondering door unieke ervaring
Door al die activiteiten komen mensen terug én leren veel Needenaren van het bestaan van deze plek. De meest gehoorde reactie? “Hè?!”, doet vrijwilligster Ans de verwondering van veel bezoekers na.
Ze hadden niet kunnen bedenken hoe bijzonder het hier is. Zeker als ze het verhaal erachter horen. In de nagistingstank, het toekomstige theater, hielden we al klankschaalconcerten. Dan gaan ze helemaal de diepte in en zien ze het hele oude rioolbuizenstelsel. Een hele ervaring.
