Even gingen ze weer rond, maar de wieken bleken te zwak. Het is onveilig om de Joannusmolen te laten draaien. En dus staat hij sinds begin november 2024 weer stil.
Molenaars en gemeente laten de Joannusmolen weer draaien
In Heumen staat al 130 jaar de Joannusmolen. In 1977 stopte de molen als bedrijf en werd gemeente Heumen eigenaar. 20 jaar lang stonden de wieken stil en dat is niet goed voor een molen. Gemeente Heumen en 3 enthousiaste molenaars doen er alles aan om de molen weer te laten draaien.
Molenaars leren van molenaar
Molenaars Theo Jetten en Ron Smit werken vrijwillig een paar dagen per week in de Joannusmolen. Theo’s overgrootvader stichtte de molen en zijn opa en ooms namen het werk over. Jaren later leek Theo dat ook wel wat. Maar pas toen hij een andere molenaar sprak, ontdekte hij dat daar een opleiding voor is. Ook Ron wilde molenaar worden. Hij woonde al jaren in Heumen toen hij voor het eerst de Joannusmolen zag draaien en zijn droom achterna ging. Beiden leerden het vak van molenaar Nico van den Broek, die ze trots hun ‘molenpapa’ noemen.
Het verhaal van de molen vertellen
Molens zijn Nederlands erfgoed. Nico: “We maalden er graan mee, pompten polders droog en zaagden hout om schepen van te maken. Dat erfgoed moeten we bewaren. Het verhaal mag niet verloren gaan.” Daarom laten de molenaars bezoekers zien hoe de molen werkt. “De techniek is simpel, ook kinderen begrijpen het”, merkt Nico. Theo vult aan: “Als bezoekers na hun bezoek weer gaan, is iedereen het erover eens: dit moet blijven.”
Baken in het landschap
Dat vindt ook burgemeester Minses. “Iedereen in de omgeving kent de molen. Het is een herkenbaar baken in het landschap. Vooral een draaiende molen is een prachtig beeld. Dat maakt de molen ook aantrekkelijker voor toeristen. We willen hem in goede staat houden.” Maar er is iets minstens zo belangrijk, benadrukt hij. “Wij kunnen het gebouw behouden, maar zonder molenaars zijn we nergens. We hebben mensen nodig die er liefde en zorg in stoppen. Daar ben ik hen heel dankbaar voor.”
Veel werk te doen
Er moest en moet veel gebeuren. De wieken zijn zwak, een probleem waar elke molen op den duur mee te maken krijgt. Ook is de Joannusmolen een paar jaar geleden beschadigd door een storm. Bovendien was hij 20 jaar dicht. Binnen liep het water langs de dikke stenen muren en tastte het hout aan.
Vaker draaien door betere wieken
De molenaars en gemeente grijpen de restauratie aan om meteen het wieksysteem te verbeteren, zodat er minder wind nodig is om de wieken te laten draaien. Burgemeester Minses: “Voor alle molens geldt dat de roeden op den duur aan vervanging toe zijn. Dan moet de eigenaar verantwoordelijkheid nemen. Ook voor de veiligheid van vrijwilligers en bezoekers. Het is mooi dat we daar meer uithalen door de wieken te verbeteren. Straks draait de molen vaker, ook bij minder wind.” Waarschijnlijk begint de molenmaker in juni 2025.
Erfgoed behouden is ook taak van overheid
Een molen restaureren is duur. Provincie Gelderland kijkt met gemeente Heumen en de molenaars naar de opties voor subsidie. Burgemeester Minses: “Cofinanciering van de provincie is hard nodig. Als overheden hebben wij een belangrijke taak bij het behoud van erfgoed. Ik heb er alle vertrouwen in dat de provincie dat ook zo ziet.” De molenaars doen er alles aan om het onderhoud zo goedkoop mogelijk te houden. Wat ze kunnen, doen ze zelf. Nico: “Stroop je mouwen op, krijg vieze handen. Die kun je gewoon weer wassen. Dat leer ik mijn leerlingen.”
Ruimte voor de wind
Om goed te blijven werken, moet een molen geregeld draaien. Door beweging gaat het vocht eruit en merken de molenaars waar ze iets moeten smeren of maken. Een molenaar kan de wieken zo draaien dat die de wind opvangen. Maar dan moet de wind wel bij de molen kunnen komen. Liefst van verschillende kanten, want de windrichting verandert vaak. Ruimte om een molen heen is belangrijk. Iedereen ziet de molen dan van verre draaien. En de molenaars zien de lucht verderop en kunnen bijvoorbeeld op tijd de wieken vastzetten als er een onweersbui aankomt. Die omgeving van een molen heet de molenbiotoop.
Samen met de buren
De molenbiotoop van de Joannusmolen kan beter. Om de molen ligt een camping, in hoefijzervorm. Daar staan veel bomen. Die zijn inmiddels zo’n 15 meter hoog. De molenaars hebben goed contact met de campingeigenaren en mochten al bomen weghalen. Theo: “We kijken wat we voor elkaar kunnen doen. Een draaiende molen is hartstikke leuk voor de campinggasten en dus ook fijn voor de eigenaren.”
Houd rekening met molens
2025 is het Jaar van de Molenbiotoop. Dat is een initiatief van De Hollandsche Molen. De vereniging komt al meer dan 100 jaar op voor eigenaren, molenaars en andere vrijwilligers om te zorgen dat de molens en het ambacht behouden blijven. “Daarvoor moeten molens draaien. Op steeds meer plekken staan molens tussen gebouwen of is het groen eromheen te hoog”, vertelt directeur-bestuurder Nicole Bakker. “In 2025 vragen we daar extra aandacht voor. Houd bij plannen rekening met molens. Zorg dat er in een cirkel van ongeveer 400 meter zo weinig mogelijk obstakels staan.” Hoe? Op de website van De Hollandsche Molen vindt u allerlei voorbeelden. Welke bomen wel en niet handig zijn om te planten, hoe u kunt bouwen zodat de wind toch bij de molen komt, enzovoort.
Overleg voor u plannen maakt
Overheden en bouwers kunnen veel voor molens betekenen, vindt Nicole. “De provincie, want regels in de provinciale verordening hebben invloed op de regels van gemeenten. Gemeenten kunnen in hun regels zetten dat de molenbiotoop goed moet blijven. Architecten en projectontwikkelaars kunnen slim bouwen. Molenaars komen uit de buurt en snappen wat nodig is voor de molen én het dorp of de stad. Overleg voor u een project begint, dan komt u er samen wel uit.”
Op de foto: Nicole Bakker, directeur-bestuurder van De Hollandsche Molen.Voor molenaars, eigenaren, molenverenigingen en beleidsontwikkelaars bij de provincie en gemeente is er hulp. We lieten onderzoek doen naar de Gelderse molenbiotopen in 2024. We zijn de 1e provincie die bij veranderingen in de omgeving van een molen een actueel instrument heeft voor alle betrokken partijen.
