Elektriciteitsnet nog niet klaar voor de warmtetransitie
Bij het opstellen van de transitievisies warmte onderzochten gemeenten de mogelijkheid voor collectieve warmtebronnen. Soms zijn die heel duidelijk en zijn er opties voor geothermie of restwarmte uit industrie. Maar in veel gevallen is er niet direct een duurzame warmtebron aanwezig. Of zijn er enorm hoge kosten voor de ontwikkeling. Wat overblijft is dan een all-electric oplossing voor huishoudens. Dat betekent overstappen naar een warmtepomp. Daarmee werd voldaan aan de opgave van de transitievisie warmte: krijg heel Nederland van het gas.
Vraag naar elektriciteit blijft groeien
Nederland is koploper in het aantal huishoudens met zonnepanelen in Europa. Vooral lease-rijders zijn massaal overgestapt op elektrische auto’s. En de huizenbezitters voor wie het een betaalbare en haalbare optie was zijn sinds de oorlog in Oekraïne zo snel als mogelijk overgestapt op een warmtepomp. De groeiende elektrificatie van de samenleving leidt inmiddels tot knelpunten.
De maatschappij is snel veranderd. Het elektriciteitsnet is alleen niet in dit tempo mee veranderd. Het idee dat de fysieke aanpassing van het net in hetzelfde tempo bijgebeend kan worden door netbeheerders lijkt onmogelijk. Het ontbreekt op dit moment aan arbeidskrachten, materialen en ruimte om dit mogelijk te maken.
Eén op de drie straten moet open
De vraag naar elektriciteit én het opwekken van elektriciteit in de gebouwde omgeving leidt tot een enorme opgave. Om in 2050 klimaatneutraal energie op te wekken moet ongeveer 60.000 tot 80.000 kilometer aan elektriciteitskabels aangebracht of versterkt worden. Eén op de drie straten moet daarvoor opengebroken worden in de komende jaren. Daarnaast moeten er ongeveer 8.000 tot 13.000 nieuwe elektriciteitsstations gebouwd worden. Dit varieert van kleine transformatorstations in de woonwijk tot grote hoogspanningsstations in het buitengebied.
Handelingsperspectief voor gemeenten
De energietransitie vraagt om een nieuw elektriciteitssysteem. Het kabinet heeft hiervoor een concept Nationaal Plan Energiesysteem geschreven. Met een duidelijke visie en helder omschreven opgave, moeten alle partijen samen werken aan het energiesysteem van de toekomst. Op korte termijn lost dit echter niet alle problemen op. CE Delft en VNG komen met drie belangrijke aanbevelingen voor gemeenten om op korte termijn de ontwikkelingen in de energietransitie goed af te stemmen op het elektriciteitsnet:
- Planning en afstemming: breng samen met de netbeheerder de huidige situatie in beeld en stem de ruimtelijk en energetische opgaven met elkaar af.
- Technisch en organisatorisch: versnel de doorlooptijd van vergunningsprocedures en stuur op het beperken van de impact op het net.
- Ruimtelijk: reserveer ruimte voor uitbreidingen van het net en bepaal locaties waar nieuwe energievraag komt.
De aanbevelingen zijn voor een aantal gemeenten vast open deuren. Maar helaas ontbreekt het in de praktijk nog te vaak aan planning en afstemming met de netbeheerder. Vergunningsprocedures lijken soms eindeloos te duren en komen steeds vaker klem te zitten op onder andere het stikstofdossier. En de energietransitie is niet de enige ruimtelijke opgave die we hebben in Nederland. Maar zonder energie op het juiste moment, op de juiste plaats kunnen alle verduurzamingsplannen voorlopig de ijskast in.
Bekijk de factsheet van CE Delft en VNG over de impact van de warmtetransitie op het net.
